İş Hukuku Kapsamı Nedir?
İşveren ve çalışan arasındaki ilişkileri düzenleyen iş hukuku hem bireysel hem de toplu iş hukuku şeklinde tasnif edilen bir hukuk dalıdır. İş hukuku arasındaki farkların temelinde yatan esas işletme büyükleridir. Çalışan işçi sayısına göre bireysel veya toplu iş hukuku kanunlarına muhatap kalan işveren farklı birtakım sorumluluklara sahiptir. Bireysel iş hukuku, küçük kapasiteye sahip işletmelerindeki çalışanların özlük haklarıyla ilgilenirken, toplu iş hukukuysa büyük ölçekli firmalarda çalışan işçilerin özlük haklarını konu edinen iş hukuku bölümüdür. Bu noktada toplu hukuk alanına sendikalaşma, bununla ilgili üyelikler, toplu şekilde gerçekleşen iş sözleşmelerini de kapsar.
İş hukuku sanayi devrimi sonrası çok daha önemli hale gelen ve işçi haklarını korumaya yönelik yeni kavramların ortaya çıkması ile bir hukuk bilimi haline dönülen daldır. Bu hukukta sadece işverene yönelik sorumluluklar değil, işçinin de birtakım ödevlere sahip olduğu tespiti önemlidir. Dolayısıyla kanun ile hem işveren hem de işçi hakları karşılıklı şekilde korunur. Kanun kapsamında işverenin öne çıkarılan sorumluklarını ifade eden kavramlar ise şunlar:
- Ücret ödeme borcu: işveren ve işçi arasında yapılan bireysel veya toplu sözleşmeye konu edinen işçi ücretlerinin yine tespit edilen tarih aralığı içerisinde işveren tarafından ödenmesini konu edinir. Bu ödeme türü ve yöntemi sözleşmede belirtilen para birimi esasına uygun şekilde yapılır. Herhangi bir değerli kağıt veya çekle ödeme yapılmaz.
- Gerekli malzemenin temini borcu: İşçi tarafından yerine getirilecek görevin ifasını sağlayan ekipmanların tedariki işveren mesuliyetindedir. Bunların temin edilmesi çalışandan beklenemez.
- İşçi sağlığını koruma borcu: İş güvenliği, işletme sahibinin mesuliyetinde olan bir konudur. İşveren, işçilerin sağlığını tehlikeye atacak herhangi işlem yaptıramaz. Ayrıca işyerinde kazaya neden olabilecek durumların tespit edilmesi ve önlemlerin alınmasını sağlar.
- Eşit davranma borcu: İşveren, tüm çalışanlarına aynı mesafede olmalı, ödüllendirme veya cezalandırma konusunda herhangi bir eşitsizlik söz konusu olmamalıdır.
- Doğum izni borcu: istihdam edilen kadınlara yönelik doğumdan önce 8, doğumdan sonra da 8 olmak üzere 16 haftalık ücretli izin hakları vardır. Çoğul gebeliklerde bu süreye iki hafta daha eklenir.
İş Hukuku, sadece işverenlerle alakalı mevzuları düzenleyen bir kanun değildir. Çalışanların işverene karşı ödevlerini de detaylı şekilde belirlemiş ve herhangi bir açık alan bırakmamıştır.
Çalışanın sorumlulukları nelerdir?
Kanunda konu edinen çalışanın sorumlulukları şöyledir:
- Çalışma borcu: İşçi, sözleşmede bahsi geçen çalışma şartlarına uymak durumundadır. Sorumluluğunu yerine getirmelidir. Sözleşmede tanımlanan vazifelerin dışında bir görevin talep edilmesi halinde işçi ve işveren arasında bir başka anlaşma yapılabilir.
- Sadakat borcu: Çalışan, firmanın gizli tutulmasını istediği bilgileri dışarıya çıkaramaz. Menfaat karşısında rakip firmalara satışını yapamaz. Bu durum iş hukukuna göre suçtur.
- İşyeri kurallarına uyma borcu: Çalışan, işletme tarafından belirlenen iş ahlakı görevlerine uymakla yükümlüdür. Hiçbir işçi, işletmenin çalışma kurallarına uygunsuz davranma hakkı söz konusu değildir. Hem genel ahlak kurallarına hem de işyerindeki kurallara uymak durumundadır.
